Τι μας λένε οι ετικέτες τροφίμων

Η αναγραφή συστατικών και στοιχείων διατροφικής αξίας πάνω στα τρόφιμα είναι μια κατάκτηση των καταναλωτών και σημαντικό εργαλείο στα χέρια τους, προκειμένου να κάνουν σοφές επιλογές για την υγεία τους και την απόλαυσή τους. Το άρθρο αυτό αποτελείται από δύο μέρη. Στο παρόν πρώτο μέρος, θα δούμε πρώτα τι υποχρεούνται να αναγράφουν οι παραγωγοί ή οι διανομείς στην ετικέτα και στη συνέχεια θα δώσουμε μερικές πρακτικές συμβουλές. Στο δεύτερο μέρος θα πούμε ποια συστατικά θα πρέπει να αποφεύγουμε όταν τα βλέπουμε.

Η Γενική Διεύθυνση Υγείας και Προστασίας του Καταναλωτή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει ορίσει τα παρακάτω, σε ό,τι αφορά τις πληροφορίες που πρέπει να περιέχουν οι ετικέτες τροφίμων (πηγή: http://ec.europa.eu/food/food/labellingnutrition/foodlabelling/publications/leafletEL6_04122007_web.pdf).

Ποσότητα

Καθαρή ποσότητα του προϊόντος, που εκφράζεται ως όγκος στα υγρά (π.χ. λίτρο, εκατοστόλιτρο) και ως μάζα στα άλλα προϊόντα.

Ονομασία του προϊόντος

Πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες για τη φυσική κατάσταση του τροφίμου ή για την ειδική επεξεργασία στην οποία έχει υποβληθεί (είναι σε σκόνη, κατεψυγμένο, συμπυκνωμένο, καπνιστό κ.λπ.). Η επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία πρέπει να αναφέρεται πάντοτε.

Κατάλογος συστατικών

Όλα τα συστατικά πρέπει να αναγράφονται κατά φθίνουσα τάξη μεγέθους του βάρους τους (εξαίρεση: μείγματα φρούτων ή λαχανικών) συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι γνωστό ότι προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις (π.χ. φιστίκια, γάλα, αβγά, ψάρι). Όσον αφορά στα συστατικά που περιγράφονται με την ονομασία του προϊόντος (π.χ. «ντοματόσουπα»), με εικόνες ή με λέξεις (π.χ. «με φράουλες») ή τα οποία είναι βασικά για το χαρακτηρισμό ενός τροφίμου (π.χ. ποσοστό κρέατος στο «Chili con carne»), γι’ αυτά πρέπει να αναγράφεται επίσης το ποσοστό τους.

Διατήρηση

Η «ημερομηνία λήξης» και η ημερομηνία που αναφέρεται στην «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» δηλώνουν για πόσο καιρό θα παραμείνει φρέσκο το τρόφιμο και θα είναι ασφαλής η κατανάλωσή του.

  • Η «ημερομηνία λήξης» χρησιμοποιείται για τρόφιμα που χαλούν εύκολα (π.χ. κρέας, αβγά, γαλακτοκομικά). Όλα τα συσκευασμένα νωπά προϊόντα φέρουν «ημερομηνία λήξης». Δεν πρέπει να καταναλώνετε προϊόντα μετά την «ημερομηνία λήξης» τους, επειδή μπορεί να πάθετε τροφική δηλητηρίαση.
  • Η «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» χρησιμοποιείται για τρόφιμα που μπορούν να διατηρηθούν περισσότερο καιρό (π.χ. δημητριακά, ρύζι, μπαχαρικά). Δεν κινδυνεύετε εάν καταναλώσετε το προϊόν μετά την ημερομηνία που δηλώνεται, αλλά μπορεί να έχει αρχίσει να χάνει τη γεύση του και την υφή του.

Παραγωγός ή Εισαγωγέας

Η επωνυμία και η διεύθυνση του παραγωγού, του συσκευαστή ή του εισαγωγέα πρέπει να αναγράφονται ευανάγνωστα στη συσκευασία ώστε να γνωρίζετε με ποιον πρέπει να επικοινωνήσετε εάν έχετε κάποιο παράπονο ή επιθυμείτε να λάβετε περισσότερες πληροφορίες για το προϊόν.

«Βιολογικό»

Η χρήση της λέξης «βιολογικό» σε ετικέτες ρυθμίζεται αυστηρά από τη νομοθεσία της ΕΕ. Επιτρέπεται μόνον εφόσον παραπέμπει σε ειδικές μεθόδους παραγωγής τροφίμων οι οποίες τηρούν υψηλά πρότυπα προστασίας του περιβάλλοντος και καλής μεταχείρισης των ζώων. Οι παραγωγοί που πληρούν τους απαιτούμενους όρους μπορούν να χρησιμοποιούν το ευρωπαϊκό λογότυπο «Βιολογική γεωργία – Σύστημα ελέγχου ΕΚ».

«Γενετικά Τροποποιημένο»

Η σήμανση είναι υποχρεωτική για προϊόντα που περιέχουν ΓΤΟ (Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς) σε ποσοστό άνω του 0,9%. Όλες οι ουσίες που προέρχονται από ΓΤΟ πρέπει να αναφέρονται στον κατάλογο των συστατικών με τις λέξεις «γενετικά τροποποιημένο».

Προέλευση

Η ένδειξη της χώρας ή της περιφέρειας προέλευσης είναι υποχρεωτική για ορισμένες κατηγορίες προϊόντων όπως το κρέας, τα φρούτα και τα λαχανικά. Είναι επίσης υποχρεωτική όταν το εμπορικό σήμα ή άλλα στοιχεία της ετικέτας, όπως μια εικόνα, μια σημαία ή μια αναφορά σε τόπο μπορούν να παραπλανήσουν τον καταναλωτή ως προς την πραγματική προέλευση του προϊόντος.

Διατροφικές Πληροφορίες

Περιγράφουν την ενεργειακή αξία και τα θρεπτικά στοιχεία ενός τροφίμου (π.χ. πρωτεΐνες, λίπη, ίνες, νάτριο, βιταμίνες και μέταλλα). Όταν αναγράφεται ισχυρισμός σχετικά με τις θρεπτικές ιδιότητες του προϊόντος (βλ. παρακάτω), οι πληροφορίες αυτές παρέχονται υποχρεωτικά.

Θρεπτικές και θεραπευτικές ιδιότητες

Υπάρχουν κανόνες της ΕΕ για να διασφαλίζεται ότι κάθε ισχυρισμός σχετικά με την υγιεινή ή θρεπτική αξία, ο οποίος αναγράφεται στις συσκευασίες τροφίμων, είναι αληθινός και βασίζεται σε επιστημονικά στοιχεία. Ισχυρισμοί όπως «χαμηλά λιπαρά» ή «πλούσιο σε ίνες» πρέπει να αντιστοιχούν σε εναρμονισμένους ορισμούς έτσι ώστε να σημαίνουν το ίδιο πράγμα σε όλες τις χώρες της ΕΕ· για παράδειγμα, ο ισχυρισμός «πλούσιο σε ίνες» μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο σε προϊόντα με περιεκτικότητα τουλάχιστον 6g ινών ανά 100g. Τα τρόφιμα με πολλά λιπαρά ή ζάχαρη δεν μπορούν να φέρουν στην ετικέτα τους ισχυρισμούς όπως «περιέχει βιταμίνη C». Οι ισχυρισμοί για θεραπευτικές ιδιότητες, όπως «κάνει καλό στην καρδιά», επιτρέπονται μόνον εφόσον μπορούν να αποδειχθούν επιστημονικά. Δεν είναι δυνατόν να αναφέρεται θετικός ισχυρισμός για υγιεινές ιδιότητες στην ετικέτα ενός προϊόντος που περιέχει πολύ αλάτι, λιπαρά ή ζάχαρη. Οι ακόλουθοι ισχυρισμοί για υγιεινές ιδιότητες απαγορεύονται:

  • Ισχυρισμοί για την πρόληψη, αντιμετώπιση ή θεραπεία ανθρώπινων νοσημάτων
  • Ισχυρισμοί που αναφέρονται σε ποσοστό ή ποσότητα απώλειας βάρους
  • Αναφορά ότι επιτρέπεται ρητά ή συνιστάται από γιατρούς
  • Ισχυρισμοί που υποδηλώνουν ότι μπορεί να επηρεαστεί η υγεία εάν δεν καταναλωθεί το τρόφιμο.

Επεξήγηση των αριθμών «Ε»

Εάν ένα πρόσθετο τροφίμων φέρει αριθμό E, αυτό καταδεικνύει ότι έχει περάσει τις δοκιμασίες ασφάλειας και έχει εγκριθεί για χρήση σε όλη την ΕΕ. Η έγκριση αυτή παρακολουθείται, επανεξετάζεται και τροποποιείται βάσει των νέων επιστημονικών στοιχείων. Ορισμένα κοινά πρόσθετα τροφίμων είναι τα εξής:

  • Αντιοξειδωτικά: βοηθούν να διατηρούνται περισσότερο τα τρόφιμα, επειδή εμποδίζουν τα λίπη, τα έλαια και ορισμένες βιταμίνες να ενωθούν με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας. Η οξείδωση κάνει το τρόφιμο να ταγγίσει και να χάσει το χρώμα του. Παράδειγμα: Βιταμίνη C, η οποία ονομάζεται επίσης ασκορβικό οξύ ή E300.
  • Χρωστικές ουσίες: χρησιμοποιούνται μερικές φορές για να αντικαταστήσουν τη φυσική απώλεια χρώματος από τη μεταποίηση ή την αποθήκευση του τροφίμου ή για να σταθεροποιήσουν το χρώμα του προϊόντος. Παράδειγμα: Καραμέλα (E150α), που χρησιμοποιείται σε προϊόντα όπως οι σάλτσες και τα αναψυκτικά.
  • Γαλακτωματοποιητές, σταθεροποιητές, πυκνωτικά και πηκτικά μέσα: οι γαλακτωματοποιητές, όπως οι λεκιθίνες (E322), βοηθούν να αναμειγνύονται συστατικά τα οποία φυσιολογικά δεν θα αναμειγνύονταν, όπως το λάδι και το νερό. Οι σταθεροποιητές βοηθούν να μην ξεχωρίσουν ξανά συστατικά που έχουν ενωθεί. Ένα κοινό πηκτικό μέσο είναι η πηκτίνη (E440), που χρησιμοποιείται στις μαρμελάδες. Τα πυκνωτικά μέσα δίνουν μεγαλύτερη πυκνότητα στο τρόφιμο όπως ακριβώς η προσθήκη αλευριού κάνει μια σάλτσα πιο πυκνή.
  • Ενισχυτικά γεύσης: αναδεικνύουν τη γεύση σε πικάντικα ή γλυκά τρόφιμα χωρίς να προσθέτουν κάποια δική τους γεύση. Παράδειγμα: το όξινο γλουταμινικό νάτριο (E621), пου προστίθεται συχνά σε μεταποιημένα τρόφιμα, ιδίως σε σούπες, σάλτσες και λουκάνικα.
  • Συντηρητικά: βοηθούν να μη χαλάσουν τα τρόφιμα. Τα περισσότερα τρόφιμα που έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής περιέχουν συντηρητικά, εκτός εάν έχει εφαρμοστεί άλλη μέθοδος συντήρησης – όπως κατάψυξη, κονσερβοποίηση ή αποξήρανση. Παραδείγματα: Τα αποξηραμένα φρούτα υφίστανται συχνά επεξεργασία με διοξείδιο του θείου (E220) για να μην αναπτύσσουν μούχλα ή βακτήρια, ενώ το μπέικον, το ζαμπόν, το παστό βοδινό (corned beef) και άλλα αλλαντικά υφίστανται συχνά επεξεργασία με νιτρώδη και νιτρικά άλατα (E249 έως E252) κατά την επεξεργασία τους.
  • Γλυκαντικές ουσίες: χρησιμοποιούνται συχνά αντί για ζάχαρη σε προϊόντα όπως τα αναψυκτικά με ανθρακικό, το γιαούρτι και οι τσίχλες. Παραδείγματα: Ασπαρτάμη (E951), σακχαρίνη (E954), ακεσουλφάμη Κ (E950) και σορβιτόλη (E420).

Πρακτικές συμβουλές

 Ζάχαρη

Αποφύγετε όσο μπορείτε τη ζάχαρη, καθώς προσθέτει θερμίδες χωρίς να δίνει θρεπτικές ουσίες, αυξάνει τα επίπεδα ινσουλίνης και εντείνει την αποθήκευση λίπους, ενώ έχει συνδεθεί και με αυξημένη αρτηριακή πίεση και άλλες παρενέργειες. Τα ονόματα που θα πρέπει να ισοδυναμούν με «ζάχαρη» στο μυαλό σας, είναι:

  • Γαλακτόζη
  • Γλυκόζη 
  • Δεξτρόζη 
  • Βύνη και εκχύλισμα βύνης  
  • Ζάχαρη άχνη 
  • Ινβερτοσάκχαρο 
  • Ισογλυκόζη 
  • Καστανή ζάχαρη 
  • Λακτόζη  
  • Μαλτόζη 
  • Μαλτοδεξτρίνη 
  • Μελάσα 
  • Μέλι 
  • Νέκταρ αγκάβε 
  • Πετιμέζι 
  • Σακχαρόζη 
  • Σιρόπι γλυκόζης
  • Σιρόπι ή χυμός ζαχαροκάλαμου
  • Σιρόπι καστανής ζάχαρης 
  • Σιρόπι ρυζιού 
  • Σιρόπι φρουκτόζης καλαμποκιού 
  • Μερικώς υδρολυμένο άμυλο
  • Τροποποιημένο άμυλο 
  • Φρουκτόζη

Μερίδα σερβιρίσματος

Μη συγκρίνετε θερμίδες ή περιεκτικότητα σε κάποιο συστατικό ή σε κάποιο χημικό πρόσθετο, ανά μερίδα προϊόντος. Πολλές εταιρείες, για να βελτιώσουν την εικόνα του προϊόντος ή για να μετριάσουν κάποιο αρνητικό χαρακτηριστικό, ορίζουν αυθαίρετα το μέγεθος της μερίδας. Για παράδειγμα, κάποιες εταιρείες αναφέρουν θερμίδες και θρεπτικά συστατικά ανά 30 γραμμάρια, άλλες ανά 40 γραμμάρια. Δε γίνεται να συγκρίνετε έτσι. Αντί αυτού, προτιμήστε να συγκρίνετε με βάση αναφοράς τα 100gr προϊόντος.

Χαμηλά ή καθόλου λιπαρά

Ο χαρακτηρισμός «χαμηλά λιπαρά» είναι σχετικός. Η σύγκριση είναι υποχρεωτικό να γίνεται σε σχέση με το αρχικό προϊόν. Επομένως, η light έκδοση ενός τροφίμου μπορεί να έχει 30% χαμηλότερα λιπαρά από το αρχικό, αυτό όμως δε σημαίνει ότι τα λιπαρά του είναι γενικώς χαμηλά. Επίσης, χαμηλά λιπαρά δε σημαίνει αυτόματα «χαμηλές θερμίδες». Η ζάχαρη ως προϊόν θα μπορούσε να έχει πάνω της ετικέτα που να λέει «0% λιπαρά» και αυτό θα ήταν απολύτως ορθό και αληθές. Αυτό δε σημαίνει ότι εάν φάτε ζάχαρη θα αδυνατίσετε. Τέλος, όταν βλέπετε ετικέτες που γράφουν για χαμηλά λιπαρά, κοιτάξτε να δείτε με τι έχουν αντικατασταθεί τα λιπαρά στον πίνακα συστατικών. Μερικές φορές θα ήταν καλύτερο να είχαν παραμείνει τα αρχικά λιπαρά.

Πολύσπορο

Εάν δε γράφει συγκεκριμένα ότι είναι ολικής αλέσεως, το ότι είναι ένα προϊόν πολύσπορο δεν προσφέρει και πολλά παραπάνω. Το εξευγενισμένο αλεύρι, από όποιο δημητριακό και αν προέρχεται, έχει περισσότερες θερμίδες από το ολικής άλεσης, ενώ είναι πολύ χαμηλότερης θρεπτικής αξίας.

Φυσική πηγή λιπαρών οξέων Ωμέγα-3

Είναι τελευταία της μόδας, στα επεξεργασμένα τρόφιμα (από μαργαρίνη μέχρι μαγιονέζα και φυστικοβούτυρο) να προσθέτουν εκ των υστέρων λιπαρά οξέα Ωμέγα-3 και να τα διαφημίζουν ως υγιεινά. Το Ωμέγα-3 υπό φυσιολογικές συνθήκες το χρειάζεται το σώμα σε ίσες ποσότητες με το Ωμέγα-6. Ωστόσο, τα φυτικά έλαια που χρησιμοποιούνται στα επεξεργασμένα τρόφιμα περιέχουν κυρίως Ωμέγα-6. Με την αύξηση κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων, η αναλογία έχει ανατραπεί, από 1 προς 1, σε 1 προς 20, υπέρ των Ωμέγα-6.

Δυστυχώς, όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι η αυξημένη κατανάλωση Ωμέγα-6 προκαλεί σε βάθος χρόνου σοβαρά προβλήματα υγείας. Προσθέτοντας εκ των υστέρων Ωμέγα-3, οι εταιρείες προσπαθούν να αλλάξουν αυτή την αρνητική εικόνα των προϊόντων τους.  Αυτό που δε μας λένε είναι ότι το είδος Ωμέγα-3 που χρησιμοποιούν είναι συνήθως φυτικής προέλευσης (ALA), ενώ ο οργανισμός μας χρειάζεται EPA και DHA. Το ποσοστό της ποσότητας ALA που μπορεί να μετατρέψει για να χρησιμοποιήσει το σώμα μας είναι πολύ χαμηλό (περίπου 1%) και επομένως ελάχιστης χρησιμότητας.  

Εξωτερικές Πηγές

  1. http://www.huffingtonpost.com/robert-j-davis-phd/food-labels_b_1173411.html#s579296&title=Excellent_Source_Of
  2. http://www.fitnessandfuel-la.com/2013/02/read-food-labels-avoid-these-unhealthy-additives/
  3. http://www.betterhealth.vic.gov.au/bhcv2/bhcarticles.nsf/pages/Food_labels_explained
  4. http://www.naturalnews.com/039502_food_labels_ingredients_avoid.html
  5. http://www.eufic.org/article/el/nutrition/food-labelling-claims/artid/ingredients/
  6. http://www.clickatlife.gr/story.aspx?id=2246454
  7. http://www.ccikilkis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1190%3A2013-01-09-06-30-26&catid=69%3A2010-06-08-09-53-24&Itemid=1&lang=el
  8. http://www.greenpeace.org/greece/el/getinvolved/137368/137393/metallagmena_pos_na_kserw/
  9. http://ec.europa.eu/food/food/labellingnutrition/foodlabelling/publications/leafletEL6_04122007_web.pdf
  10. http://www.axortagos.gr/prosexoume-stis-etiketes-ton-trofimon.html
  11. http://www.axortagos.gr/pagides-krivoun-etiketes-ton-trofimon.html
  12. http://okosmosgyromas.gr/node/421
  13. http://www.vita.gr/html/ent/527/ent.22527.asp
  14. http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/2003/l_308/l_30820031125en00150018.pdf
  15. http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/2000/l_109/l_10920000506en00290042.pdf
  16. http://europa.eu.int/comm/food/fs/fl/fl06_en.pdf
  17. http://www.ec.europa.eu/food/fs/sfp/addit_flavor/flav11_en.pdf
  18. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%B8%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%BC%CF%89%CE%BD
  19. http://www.medidiatrofi.gr/checmical_e/
  20. http://www.moh.gov.cy/moh/sgl/sgl.nsf/0/1368C1837DD093C4C2257452001CC8BD/$file/O%CE%B4%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%82%20%CE%B3%CE%B9%CE%B1%20%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%83%CE%B8%CE%B5%CF%84%CE%B1%20%CE%A4%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%BC%CF%89%CE%BD%20(%CE%91%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CE%BF%CE%AF%20%CE%95)%202008.pdf
  21. http://www.ukfoodguide.net/e320.htm
  22. http://scorecard.goodguide.com/chemical-groups/one-list.tcl?short_list_name=p65
  23. http://www.oehha.ca.gov/prop65/prop65_list/Newlist.html
Stratos Laspas
Ακολουθήστε!
Latest posts by Stratos Laspas (see all)