Πώς δημιουργείται λίπος στο σώμα μας;

Σε αυτό το δεύτερο μέρος της σειράς «Η ανατροπή της άποψης για τις λιπαρές τροφές», θα πάρουμε μυρωδιά από το μηχανισμό μέσω του οποίου ο οργανισμός μας αποθηκεύει ή καίει λίπος. Το πώς οι τροφές που καταναλώνουμε επιδρούν πάνω σε αυτό το μηχανισμό, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το πώς τελικά βάζουμε ή χάνουμε κιλά. Κατανοώντας το τι, πώς και γιατί συμβαίνει, θα είναι πολύ πιο εύκολο να γνωρίζουμε εκ των προτέρων ποια επίδραση θα έχει πάνω μας η κάθε μια τροφή. Θα μπορούμε έτσι να κάνουμε σοφότερες επιλογές στο σουπερμάρκετ, καθώς και στις γενικότερες διατροφικές μας συνήθειες, όσον αφορά τόσο σε μεμονωμένα τρόφιμα, όσο και σε τρόπους συνδυασμού αυτών μεταξύ τους.

Το θέμα, στην πλήρη του έκταση, είναι αρκετά πολύπλοκο και κανονικά απαιτεί κάποιες στοιχειώδεις βιοχημικές γνώσεις· από μόνο του, αυτό σημαίνει ότι δεν υπήρχε περίπτωση να εξαντλήσουμε όλες τις δυνατές λεπτομέρειες σε αυτό το άρθρο (αλλιώς, κανείς δε θα το διάβαζε). Και, μια που το αναφέραμε, όπου βλέπετε παραθέσεις με τεχνικές λεπτομέρειες και περίεργες λέξεις, μπορείτε άφοβα να τις προσπερνάτε, δεν θα χάσετε το νόημα.

Ωστόσο, πιστοί στο πνεύμα του blog μας, «Collecting thoughts, giving them meaning, and having fun while at it», εδώ θα παρουσιάσουμε πληροφορίες και γνώσεις προχωρημένου επιπέδου (το ζουμί του τι θα διαβάζατε σε ερευνητικό ή πανεπιστημιακό υλικό), αλλά με τρόπο εύπεπτο, περιληπτικό και ευχάριστο, έτσι ώστε όλοι να έχουμε στο τέλος μια πολύ καλή βασική κατανόηση του πώς δουλεύει ο μηχανισμός διανομής, κατανάλωσης και αποθήκευσης ενέργειας στο σώμα μας. Ξεκινάμε;

Τα καύσιμα του οργανισμού

Η απόδειξη ότι τα θαλάσσια σπορ χτίζουν εξαιρετικά όμορφο σώμα (photo credit: http://www.sabotagetimes.com/)

Το σώμα μας είναι μια μηχανή που, για να δουλέψει, χρειάζεται καύσιμα· μάλιστα, είναι μια ιδιαίτερα εξελιγμένη μηχανή: μπορεί να δουλέψει είτε με καύσιμα που λαμβάνει έτοιμα προς καύση, είτε να κατασκευάσει το ίδιο καύσιμα, διασπώντας και μετατρέποντας άλλα υλικά που του δίνουμε.

Για να καταλάβετε καλύτερα, φανταστείτε ένα αυτοκίνητο, στο οποίο μπορείτε να ρίξετε στο ντεπόζιτο σχεδόν ό,τι βρίσκετε μπροστά σας. Σκεφτείτε τώρα ότι, από την άλλη πλευρά, θα βγαίνουν έτοιμα προς χρήση τρία διαφορετικά καύσιμα: βενζίνη, υγραέριο και ντίζελ, το καθένα μέσα στο ξεχωριστό δοχείο του· επίσης,  ως μέρος της ίδιας διαδικασίας, θα γεμίζει και ένα ξεχωριστό κιβώτιο, στο οποίο θα μπαίνουν δομικά υλικά που ξεδιαλέγονται και τα οποία θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ανταλλακτικά για το αυτοκίνητο! Καλή περίπτωση; Αυτό ακριβώς κάνει το σώμα μας!

Χωρίς να μπερδευόμαστε με τεχνικές λεπτομέρειες (μπορείτε να ανατρέξετε στις παραπομπές στο πρώτο άρθρο), ας δούμε ποια είναι αυτά τα τρία κυριότερα είδη καυσίμου που χρησιμοποιεί το σώμα:

• Γλυκόζη. Για το σώμα μας, η βενζίνη αντιστοιχεί στη γλυκόζη. Είναι το πιο «εύφλεκτο» από τα τρία καύσιμα, προσφέρει πολύ γρήγορα πολύ μεγάλες ποσότητες ενέργειας, αλλά καταναλώνεται γρήγορα. Εδώ επίσης κατατάσσονται τα σάκχαρα και οι λεγόμενοι «απλοί υδατάνθρακες», όπως η ζάχαρη.
• Λιπαρά οξέα. Το ντίζελ του σώματός μας είναι τα λιπαρά οξέα. Είναι το πιο συμφέρον και αξιόπιστο από τα καύσιμα που έχουμε. Παράγει καλή ποσότητα ενέργειας και με ένα ντεπόζιτο κάνεις τριπλάσια απόσταση. Θα θέλαμε να χρησιμοποιούμε κυρίως αυτό το καύσιμο, υπό φυσιολογικές συνθήκες.
• Αμινοξέα. Το τρίτο βασικό καύσιμο, είναι το υγραέριο ή αλλιώς τα αμινοξέα. Τα αμινοξέα χρησιμοποιούνται πρωταρχικά για άλλες, πολύ σημαντικές αποστολές, κυρίως ως δομικά υλικά των πρωτεϊνών (οι οποίες στη συνέχεια συμμετέχουν στο σχηματισμό μυικού ιστού), ενώ όταν συνδέονται μεταξύ τους σχηματίζουν πεπτίδια ή αλυσίδες πολυπεπτιδίων. Εάν όμως χρειάζεται, το σώμα είτε ξεκινάει μια διαδικασία οξείδωσης, η οποία μέσω του μεταβολισμού καίει τα αμινοξέα (μετατρέποντάς τα σε νερό και διοξείδιο του άνθρακα), είτε μετατρέπει κάποια είδη εξ αυτών σε γλυκόζη. Σε γενικές γραμμές, η απόδοσή τους ως καυσίμου είναι κάπως χαμηλότερη των άλλων.

Τρόπος καύσης

Η διαδικασία της καύσης ονομάζεται μεταβολισμός. Όλα τα κύτταρα, ό,τι καύσιμο και να καίνε, στο τέλος της διαδικασίας, η οποία αποτελείται από διάφορα στάδια, θα έχουν χρησιμοποιήσει την ενέργεια των καυσίμων και θα έχουν παραγάγει, ως «απόβλητα», νερό (ουρία) και διοξείδιο του άνθρακα. Χονδρικά, ο κύκλος καύσης θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξής, ανά είδος καυσίμου:

• Γλυκόζη: Η γλυκόζη μετατρέπεται σε πυροσταφυλικό οξύ και στη συνέχεια το πυροσταφυλικό οξύ σε ακετυλο-CoA. Με αυτό το τελευταίο τροφοδοτούνται οι μηχανές (τα μιτοχόνδρια) και παράγεται ενέργεια.
• Λιπαρά οξέα: Τα λίπη μετατρέπονται απευθείας σε ακετυλο-CoA και από εκεί πάνε στα μιτοχόνδρια.
• Αμινοξέα: Τα αμινοξέα μπορούν να μπουν σε διάφορα σημεία μέσα στον κύκλο, αναλόγως με τον τύπο του αμινοξέος.

Όπως είδαμε όμως, τα καύσιμα δεν είναι όλα ίδια. Η διαφοροποίηση αυτή δεν είναι τυχαία: διαφορετικού τύπου κύτταρα καίνε διαφορετικού είδους καύσιμα. Οι τρεις πιο σημαντικές διαφοροποιήσεις που συναντάμε στη λειτουργία του μεταβολισμού σε διαφορετικούς ιστούς, είναι οι παρακάτω:

Ο εγκέφαλος καίει καύσιμα σαν αγωνιστικό αυτοκίνητο! Τέρμα τα γκάζιa! (photo credit: http://www.motormorph.com)

1) Οι νευρώνες (δηλαδή ο εγκέφαλος και τα διάφορα μέρη του νευρικού συστήματος) είναι μηχανές υψηλής απόδοσης και προτιμούν για τη λειτουργία τους υψηλής απόδοσης καύσιμο, δηλαδή γλυκόζη!  Χαρακτηριστικό είναι ότι, ενώ το βάρος του εγκεφάλου αντιστοιχεί μόλις στο 2% με 2,5% του ανθρώπινου σώματος, το μερίδιό του σε κατανάλωση αντιστοιχεί περίπου στο 20% της συνολικής ενέργειας που καίει το σώμα! (σημείωση για τα επόμενα: Οι νευρώνες και ο εγκέφαλος λειτουργούν μια χαρά και με ακετυλο-CoA, άρα μπορούν να αντλήσουν καύσιμο και με τον μεταβολισμό των λιπών.)

2) Το συκώτι («ήπαρ» το καλλιτεχνικό του), πέρα από τη φυσιολογική λειτουργία του μεταβολισμού που έχουν όλα τα όργανα, είναι το μοναδικό που έχει τη δυνατότητα να αντιστρέφει μέσα του αυτή τη λειτουργία και, αντί να καίει, να επανασυνθέτει γλυκόζη.

3) Η τρίτη ιδιαιτερότητα που υπάρχει έχει και πάλι σχέση με το συκώτι· είναι το μοναδικό όργανο που χρησιμοποιεί διαφορετικό μηχανισμό (ένζυμα) κατά το πρώτο στάδιο του μεταβολισμού, για να μεταβολίζει γλυκόζη και διαφορετικό μηχανισμό για να μεταβολίζει φρουκτόζη. Όλα τα άλλα όργανα μεταβολίζουν και τη γλυκόζη και τη φρουκτόζη με τον ίδιο τρόπο.

Γλυκόζη: παν μέτρον άριστον!

Ενδείξεις ότι καταναλώνετε πολύ ζάχαρη! (photo credit: http://www.davegranlund.com)

Όπως είπαμε, η γλυκόζη είναι το καύσιμο του εγκεφάλου. Και η λειτουργία του εγκεφάλου, επηρεάζεται με τον ίδιο τρόπο που η λειτουργία μιας μηχανής επηρεάζεται από τη βενζίνη: όσο πιο πολλή βενζίνη, τόσο πιο ψηλές στροφές λειτουργίας – όσο πιο λίγη βενζίνη, τόσο πιο χαμηλές στροφές.

Κατ’ αναλογία με το παραπάνω, εάν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα είναι πολύ χαμηλά (αυτό που λέμε «υπογλυκαιμία»), ο εγκέφαλος δε λαμβάνει αρκετά καύσιμα για να λειτουργήσει (δεν μπορεί να παράξει αρκετή ATP – τριφωσφορική αδενοσίνη, το «βασικό νόμισμα» ανταλλαγής ενέργειας μεταξύ των κυττάρων). Ως συνέπεια, ο εγκέφαλος επιβραδύνει τη λειτουργία του, μένοντας από καύσιμα· ο άνθρωπος χάνει τις αισθήσεις του και λιποθυμά, ενώ εάν η κατάσταση συνεχιστεί, δυνητικά μπορεί να επέλθει ακόμα και θάνατος.

Αντιθέτως, εάν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα είναι πολύ υψηλά («υπεργλυκαιμία»), τότε οι μηχανές των νευρώνων (μιτοχόνδρια) μπαίνουν σε κατάσταση… τετραπλού τούρμπο! Ως αποτέλεσμα, το οξυγόνο που χρησιμοποιούν για την καύση δεν «καίγεται» πλήρως και μένουν ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, οι οποίες επιφέρουν χημικές βλάβες στο περιβάλλον τους. Εάν η υπεργλυκαιμία συνεχιστεί και χρονίσει, οι βλάβες αρχίζουν να επεκτείνονται, οδηγώντας ακόμα και σε καταστροφή των ίδιων των νευρώνων· οι καταστάσεις αυτές είναι επικίνδυνες για τη ζωή (καθώς μπορεί να οδηγήσουν σε «κετοξέωση» ή και «υπερωσμωτικό, μη κετωτικό κώμα», ανάλογα με την περίπτωση).

«Φρένο, γκάζι, μουσική…»

Φρένο (ινσουλίνη) και γκάζι  (γλυκαγόνη) – ναι, η φωτό είναι από αυτόματο κιβώτιο – έτσι δουλεύει ο εγκέφαλος! Αυτόματα! (photo credit: http://www.washingtondcinjuryattorneyblog.com)

Σε περίπτωση που αναρωτιέστε τι σχέση έχουν όλα αυτά με το λίπος και το πάχος, είστε πολύ τυχεροί, συγχαρητήρια, αντέξατε όλη την προηγούμενη εισαγωγή και φτάσατε μόλις τώρα στο ζουμί.

Όπως είδαμε παραπάνω, τόσο η υπογλυκαιμία, όσο και η υπεργλυκαιμία, είναι καταστάσεις δυνητικά επικίνδυνες. Ο οργανισμός μας όμως έχει τρόπους να ρυθμίζει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

Ας δούμε πώς.

Φρένο: η ινσουλίνη

Τον βασικό ρόλο στη ρύθμιση της ποσότητας γλυκόζης στο αίμα, τον παίζει το πάγκρεας. Εάν τα επίπεδα γλυκόζης παραμείνουν σε πολύ υψηλά επίπεδα για πάνω από ορισμένο χρονικό διάστημα, το πάγκρεας εκκρίνει στον αίμα την ορμόνη ινσουλίνη. Η ορμόνη αυτή κυκλοφορεί σε όλο το σώμα και προκαλεί τις παρακάτω αντιδράσεις, ανάλογα με τον τύπο του κυττάρου που προσλαμβάνει το σήμα:

Ο τρόπος που ρυθμίζονται τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα (photo credit: http://biomed.brown.edu)

Οι μύες, τα ερυθρά αιμοσφαίρια, αλλά κυρίως οι αποθήκες λίπους, λαμβάνουν την εντολή να δεσμεύσουν γλυκόζη. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται, εναποτίθεται και αποθηκεύεται το λίπος στον οργανισμό μας.

Ας το ξαναδιαβάσουμε αυτό:

Με κανέναν άλλο τρόπο δεν αυξάνεται το λίπος πάνω μας, παρά μόνο εάν τα λιπαρά κύτταρα πάρουν εντολή από την ινσουλίνη να αρχίσουν να δεσμεύουν (και να αποθηκεύουν μέσα τους) γλυκόζη από το αίμα. Και τα λιπαρά κύτταρα δεν γεμίζουν με τίποτα άλλο, παρά μόνο με γλυκόζη!

(Τεχνική επεξήγηση που μπορείτε να προσπεράσετε χωρίς να χάσετε το νόημα)

Όπως είδαμε παραπάνω, στην ενότητα «Τρόπος Καύσης», τα λίπη όταν διασπώνται μετατρέπονται σε ακετυλο-CoA. Αν αντιστρέψουμε αυτή την ακολουθία, παίρνουμε τον τρόπο σχηματισμού των λιπών. Το πυροσταφυλικό οξύ μετατρέπεται σε  ακετυλο-CoA και αυτό σε λιπαρά οξέα, τις δομικές μονάδες των λιπών.

Όταν λέμε λοιπόν ότι τα λιπαρά κύτταρα δεσμεύουν γλυκόζη και την αποθηκεύουν μέσα τους, εννοούμε ότι ακολουθούν τη διαδρομή από γλυκόζη σε  πυροσταφυλικό οξύ, από εκεί σε ακετυλο-CoA και από εκεί σε λιπαρά οξέα.

(Τέλος επεξήγησης)

Τι σημαίνει αυτό; Ότι, ακόμα και αν φάμε όλα τα λίπη του κόσμου, εάν δεν αυξηθεί παράλληλα η γλυκόζη στο αίμα (και τα λίπη που τρώμε δεν την αυξάνουν), το αποθηκευμένο λίπος στο σώμα μας δεν πρόκειται να αυξηθεί ούτε κατά ένα γραμμάριο!

Υπάρχουν καλά λιπαρά και κακά λιπαρά (βλέπε επόμενο άρθρο της σειράς), αλλά κανένα είδος λιπαρής τροφής δεν μας παχαίνει, αυτή καθαυτή.

Γλυκογόνο: άλλη μια αποθήκη ενέργειας

Το συκώτι αντιδρά διαφορετικά στην ινσουλίνη, απ’ ό,τι οι μύες και τα λιπαρά κύτταρα: το σήμα που λαμβάνει, το μεταφράζει ως εντολή να αρχίσει να δεσμεύει τη γλυκόζη από το αίμα και να κατασκευάζει γλυκογόνο. Το γλυκογόνο είναι ένας σύνθετος υδατάνθρακας, ο οποίος κατασκευάζεται και αποθηκεύεται τόσο στους μύες, όσο και στο ίδιο το συκώτι. Το γλυκογόνο μπορεί να αντιστοιχεί μέχρι και στο 8% του βάρους του συκωτιού (75 ως 100 γραμμάρια) και γύρω στο 1% των σκελετικών μυών (250 έως 400 γραμμάρια).

Καθώς αποτελείται ουσιαστικά από πολλά μόρια γλυκόζης ενωμένα μεταξύ τους, το γλυκογόνο είναι εύκολο και γρήγορο να διασπαστεί ξανά και να χρησιμοποιηθεί. Αξιοποιείται λοιπόν σαν άμεση εφεδρεία ενέργειας από τον οργανισμό μας. Πώς απελευθερώνεται; Με εντολή που λαμβάνει από την ορμόνη αδρεναλίνη! Γι’ αυτό πλημμυρίζουμε με ενέργεια μόλις κυκλοφορήσει στο αίμα μας αδρεναλίνη – ο οργανισμός μας ετοιμάζεται για μεγάλη κατανάλωση ενέργειας και θέτει στη διάθεσή μας μεγάλα αποθέματα γλυκόζης, σχεδόν άμεσα, διασπώντας γλυκογόνο!

Από την άλλη, το γλυκογόνο παρακρατεί μεγάλες ποσότητες νερού (πάνω από ένα προς τέσσερα!). Όταν κάνουμε στερητική δίαιτα, ο οργανισμός χρησιμοποιεί πρώτα τις άμεσες εφεδρείες ενέργειας, δηλαδή γλυκογόνο. Από τη στιγμή που αυτό διασπάται, απελευθερώνεται αντίστοιχα και το νερό – είναι αυτό που λέμε, «χάνουμε υγρά τις πρώτες μέρες της δίαιτας», το οποίο δεν πρόκειται για «πραγματικό» αδυνάτισμα. Τα κιλά που αντιστοιχούν σε αυτά τα υγρά, τα ξαναπαίρνουμε πανεύκολα, μόλις ο οργανισμός αρχίσει να αποθηκεύει ξανά γλυκογόνο. Θα αδυνατίσουμε πραγματικά μόνο όταν αρχίσουμε να καίμε λίπος.

Συνολικά, υπάρχουν περίπου 500 γραμμάρια γλυκογόνου στο σώμα μας (το βάρος στο οποίο αντιστοιχεί είναι γύρω στα 3 κιλά σύνολο, μαζί με το νερό που δεσμεύεται). Η ενέργεια που αντιστοιχεί σε αυτό το γλυκογόνο είναι περίπου 1400 με 2000 θερμίδες. Πολλές δίαιτες και μέθοδοι γυμναστικής βασίζονται σε τρόπους εξάντλησης αυτού του αποθέματος ενέργειας, προκειμένου να περάσει ο οργανισμός στη χρήση της μεγάλης αποθήκης πιο «βραδυφλεγούς» ενέργειας, δηλαδή του λίπους.

 Γκάζι: η γλυκαγόνη

Οι δύο παραπάνω διορθωτικές ενέργειες, δηλαδή η δέσμευση γλυκόζης από τα λιπαρά κύτταρα και η μετατροπή γλυκόζης σε γλυκογόνο από το συκώτι, έχουν ως τελικό αποτέλεσμα τον περιορισμό (μείωση) της ποσότητας γλυκόζης που κυκλοφορεί στο αίμα και την επαναφορά αυτής σε φυσιολογικά επίπεδα.

Εάν όμως, για οποιοδήποτε λόγο, τα επίπεδα γλυκόζης πέσουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα, τότε ο οργανισμός έχει έναν άλλο μηχανισμό αντίδρασης: το πάγκρεας εκκρίνει στο αίμα την ορμόνη γλυκαγόνη. Αυτό έχει τα εξής αποτελέσματα:

Στα περισσότερα κύτταρα, η γλυκαγόνη δίνει την εντολή: «Σταματήστε να χρησιμοποιείτε γλυκόζη, τη χρειάζεται ο εγκέφαλος. Αρχίστε να καίτε λίπη και αμινοξέα!»

Το συκώτι αναλαμβάνει και σε αυτή την περίπτωση μια διαφορετική, ειδική αποστολή: η εντολή που εκτελεί με τη λήψη γλυκαγόνης είναι να αντιστρέψει τη λειτουργία του μεταβολισμού μέσα του και, αντί να καίει γλυκόζη, να αρχίσει αντιθέτως να κατασκευάζει γλυκόζη, χρησιμοποιώντας σαν πρώτη ύλη διάφορα αμινοξέα. Συγκεκριμένα, μετατρέπει αμινοξέα σε πυροσταφυλικό οξύ και το πυροσταφυλικό οξύ σε γλυκόζη. Στη συνέχεια, το συκώτι απελευθερώνει αυτή τη γλυκόζη στο αίμα.

Χάρη σε αυτές τις συνδυαστικές ενέργειες, όπου όλα τα υπόλοιπα κύτταρα έχουν λάβει εντολή να μην χρησιμοποιούν γλυκόζη, ενώ το συκώτι έχει λάβει εντολή να κατασκευάζει νέες ποσότητες γλυκόζης, σιγά-σιγά τα επίπεδα αυτής αυξάνονται στο αίμα και έτσι περισσότερη γλυκόζη γίνεται διαθέσιμη στον εγκέφαλο και τους υπόλοιπους νευρώνες που τη χρειάζονται για τη λειτουργία τους.

Μουσική: η ευαίσθητη ισορροπία

Οι δύο λειτουργίες που περιγράψαμε παραπάνω, βρίσκονται συνεχώς και ταυτόχρονα σε (συν)ενέργεια. Εάν για οποιοδήποτε λόγο η γλυκόζη λιγοστέψει υπερβολικά, εκκρίνεται περισσότερη γλυκαγόνη. Εάν η γλυκόζη αυξηθεί παραπάνω απ’ ό,τι πρέπει, εκκρίνεται περισσότερη ινσουλίνη. Ποτέ όμως δε σταματάνε εντελώς, ούτε η ινσουλίνη, ούτε η γλυκαγόνη. Είναι σαν να έχεις καλοριφέρ και κλιματιστικό ψύξης να δουλεύουν ταυτόχρονα, πότε το ένα πιο δυνατά και το άλλο πιο χαλαρά και πότε το ακριβώς αντίθετο. Είναι δαπανηρό, αλλά έτσι το σώμα έχει τη δυνατότητα συνεχούς και άμεσης ρύθμισης της γλυκόζης στο αίμα.

Πρώτα συμπεράσματα

• Τίποτα δεν είναι από μόνο του καλό ή κακό· έχει να κάνει με θέματα ισορροπιών μέσα στο σώμα μας.
• Τροφές που διασπώνται γρήγορα σε γλυκόζη (επομένως με μεγάλο γλυκαιμικό δείκτη) ανεβάζουν τα επίπεδα αυτής πολύ ψηλά, πολύ γρήγορα. Αποτέλεσμα: το σώμα αρχίζει άμεσα να κατασκευάζει και να αποθηκεύει λίπος, για να μειώσει τη γλυκόζη στο αίμα και να προστατέψει τον εγκέφαλο από υπερδιέγερση. Ενδεικτικά παραδείγματα τροφών: οτιδήποτε με ζάχαρη, δημητριακά, μπάρες ενέργειας, λευκό ρύζι, ψητή ή βραστή πατάτα, βραστό καρότο, οτιδήποτε φτιαγμένο με άσπρο αλεύρι.
• Τροφές που διασπώνται αργά και δεν ανεβάζουν τη γλυκόζη, δεν ενεργοποιούν τον παραπάνω μηχανισμό και δεν προσθέτουν λίπος στον οργανισμό μας. Ενδεικτικά παραδείγματα τροφών: λαχανικά, ρίζες, μη-γλυκά φρούτα (μήλα, πορτοκάλια, ροδάκινα κτλ), ωμά καρότα, ζυμαρικά ολικής άλεσης, κρεατικά, λίπη, μαύρη σοκολάτα!

Γίνεται να βάζουμε λίπος ενώ χάνουμε μυικό ιστό;

Ας δούμε τα αποτελέσματα της παρακάτω ακραίας περίπτωσης:

• Κάποιος κάνει πολύ κακή διατροφή, τρώγοντας συστηματικά γεύματα με πολλή ζάχαρη (τα συνήθη επεξεργασμένα τρόφιμα και junk food, με ζάχαρη σε διάφορες μορφές, πολλούς υδατάνθρακες και ελάχιστες φυτικές ίνες).
• Το κάθε τέτοιο γεύμα, με μεγάλο γλυκαιμικό δείκτη, εκτινάσσει τη γλυκόζη στη στρατόσφαιρα!
• Ο οργανισμός απελευθερώνει κάθε φορά, ως αντίδραση, μεγάλες ποσότητες ινσουλίνης, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα την απορρόφηση μεγάλων ποσοτήτων γλυκόζης και τη δημιουργία και αποθήκευση νέου λίπους στο σώμα.
• Στη συνέχεια, η μεγάλη ποσότητα ινσουλίνης δεν έχει εξαντληθεί όλη, αλλά εξακολουθεί να υφίσταται κάποια ποσότητα· αυτό σημαίνει ο οργανισμός εξακολουθεί να δεσμεύει γλυκόζη, παρότι η συγκέντρωσή της δεν είναι μεγάλη στη αίμα. Τελικά, γίνεται μια μεγάλη «υπερδιόρθωση», με τη γλυκόζη να πέφτει σε πολύ χαμηλά επίπεδα και να χρειάζεται επειγόντως αύξηση για να λειτουργήσει ο εγκέφαλος.
• Ψάχνοντας επειγόντως για γλυκόζη, ο οργανισμός εκκρίνει γλυκαγόνη.
• Τα περισσότερα κύτταρα θα αρχίσουν να καίνε λίπος αντί για γλυκόζη (αλλά έχει ήδη δημιουργηθεί υπερβολικά πολύ στο προηγούμενο στάδιο και αυτή η φάση δεν είναι αρκετή για να κάψει όσο δημιουργήθηκε πριν). Το πρόβλημα είναι ότι παράλληλα το συκώτι θα αρχίσει να αποδομεί αμινοξέα, προκειμένου να φτιάξει γλυκόζη για τον εγκέφαλο. Πού υπάρχουν αμινοξέα; Στις πρωτεΐνες, δηλαδή στους μύες.
• Άρα, εάν το μοτίβο επαναλαμβάνεται, βρισκόμαστε στην απίθανη κατάσταση να αυξάνεται αθροιστικά μετά από κάθε γεύμα το λίπος μας και ταυτόχρονα να χάνουμε μυικό ιστό όταν, αμέσως μετά, ο οργανισμός προσπαθεί κάθε φορά να ξαναφτιάξει γλυκόζη μετά την υπερδιόρθωση της ινσουλίνης!

Σημείο προσοχής για γυναίκες

Για κάποιο λόγο, τα λιπαρά κύτταρα του κάτω μισού του σώματος στις γυναίκες είναι πιο ευαίσθητα στην ινσουλίνη και αντιδρούν σε αυτήν πιο γρήγορα απ’ ό,τι τα υπόλοιπα λιπαρά κύτταρα του οργανισμού. Επομένως, πρώτα αυτά θα σταματήσουν να καίνε λίπος και, εάν τα επίπεδα γλυκόζης ανέβουν, πρώτα αυτά θα αρχίσουν να χτίζουν λίπος. Είναι παράδοξο, αλλά μπορεί το πάνω μέρος του σώματος των γυναικών να καίει λίπος κανονικά, ενώ το κάτω μέρος να το διατηρεί ή να το αυξάνει!

Τι σημαίνει αυτό; Ότι για να καεί λίπος από τα κάτω μέρη του σώματος, θα πρέπει το επίπεδο της γλυκόζης να διατηρείται όσο το δυνατό περισσότερο σταθερό και να αποφεύγονται οι απότομες αυξητικές διακυμάνσεις (όπως αυτές που προκαλούνται από γεύματα ή σνακ που αυξάνουν απότομα τη γλυκόζη).

Στα επόμενα τρία επεισόδια

Θα παρουσιάσουμε με απλό, συνοπτικό και κατανοητό τρόπο, τα παρακάτω:

• Φρουκτόζη! Η φυσική εξήγηση του τρόπου που δουλεύει ο μεταβολισμός μας και του τρόπου που αντιδρά το σώμα μας στη ζάχαρη και τη φρουκτόζη που θα σας κάνει να αλλάξετε συνήθειες!
• Καλά λιπαρά, κακά λιπαρά, χοληστερόλη, φυτικά έλαια, επεξεργασμένα τρόφιμα στο σουπερμάρκετ.
• Υπάρχει κάτι άλλο; Χμμμ… το λίπος ως αυτόματος μηχανισμός αντίδρασης για προστασία από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες!
• Πέμπτο μέρος: Ο απαραίτητος συνοπτικός μονοσέλιδος οδηγός «διαχείρισης διατροφής», σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες γνώσεις μας για τις τροφές, με παραδείγματα.

Στο τέλος, όλη η εργασία θα συγκεντρωθεί σε ένα ηλεκτρονικό βιβλιαράκι (ebook), το οποίο θα διατεθεί δωρεάν.

Απαραίτητη σημείωση

Το παρόν άρθρο αποτελεί αποτέλεσμα ενδελεχούς αναζήτησης στο διαδίκτυο, δευτερογενούς έρευνας και εκτεταμένης επεξεργασίας από έναν ερασιτέχνη. Δεν αποτελεί ιατρική διατριβή, ούτε ιατρική συμβουλή.

Ο αρθρογράφος παρουσιάζει το παρόν με καλή πίστη, για ενημερωτικούς σκοπούς και δεν αναλαμβάνει καμμία ευθύνη· αντιθέτως, συνιστά, για κάθε θέμα που άπτεται διατροφής και υγείας, να συμβουλεύεστε πρώτα τον γιατρό σας, ειδικά εάν αντιμετωπίζετε πρόβλημα υγείας.

Σε περίπτωση που προτίθεστε να αλλάξετε στοιχεία ή συνήθειες της διατροφής σας, βάσει των πληροφοριών που παρουσιάζονται, το κάνετε με αποκλειστικά δική σας πρωτοβουλία και ευθύνη.

Κατάλογος αρχικών πηγών

Η δομή του παρόντος βασίστηκε κυρίως στο άρθρο Obesity, Type 2 Diabetes, and Fructose του  Καθηγητή Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα των ΗΠΑ, Dr. J. Jose Donner.

Άλλες πηγές:

1. http://www.lewrockwell.com/miller/miller38.1.html
2. http://www.abc.net.au/health/talkinghealth/factbuster/stories/2011/04/27/3198072.htm#.UMZCA8-d9nR
3. http://www.nytimes.com/2006/02/08/health/08fat.html?pagewanted=all
4. http://www.mayoclinic.com/health/low-fat-vs-low-carb/MY01446
5. http://www.indiana.edu/~oso/Fructose/Fructose.html
6. http://www.indiana.edu/~oso/Fructose/MolBiol.html
7. http://en.wikipedia.org/wiki/Insulin_resistance
8. http://scienceandnutrition.wordpress.com/2012/04/15/latest-ecological-data-inverse-sfa-chd/
9. http://www.mayoclinic.com/health/insulin-and-weight-gain/DA00139
10. http://fitnessblackbook.com/dieting_for_fat_loss/high-insulin-levels-stop-fat-loss-and-cause-weight-gain/
11. http://www.diabetesforum.com/diabetes-treatment/629-why-insulin-causes-weight-gain.html
12. http://www.diabeticlivingonline.com/expert-qa/medication/does-insulin-cause-weight-gain/
13. http://www.amazon.com/Why-We-Get-Fat-About/dp/0307474259/
14. http://www.amazon.com/gp/product/0452285666/
15. http://www.amazon.com/exec/obidos/ASIN/0967089735/optimalwellnessc
16. http://projects.registerguard.com/csp/cms/sites/web/living/healthandfitness/25195380-41/fat-fats-disease-butter-eating.csp
17. http://eatfatbethin.com.au/
18. http://www.youtube.com/watch?v=499SqHowSKI
19. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0004546/
20. http://ajcn.nutrition.org/content/91/3/535.abstract
21. http://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2009/09/22/7-Reasons-to-Eat-More-Saturated-Fat.aspx
22. http://rawfoodsos.com/2011/12/22/the-truth-about-ancel-keys-weve-all-got-it-wrong/
23. http://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2010/12/07/why-is-butter-better.aspx
24. http://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2002/08/17/saturated-fat1.aspx
25. http://drvittoriarepetto.wordpress.com/2010/09/24/is-low-fat-really-healthy/
26. http://www.fi.edu/learn/brain/fats.html#fatsbuild
27. http://www.sciencedaily.com/releases/2010/03/100310164011.htm
28. http://eleftheroutopia.wordpress.com/2009/03/10/τα-goodys-καταργούν-το-φοινικέλαιο/
29. http://eleftheroutopia.wordpress.com/to-kommeno-reportaz/
30. http://www.usda.gov/factbook/chapter2.pdf
31. http://freetheanimal.com/2009/01/saturated-fat.html
32. http://www.cdc.gov/nchs/data/databriefs/db49.htm
33. http://www.dietdoctor.com/stunning-saturated-fat-and-the-european-paradox
34. http://www.dietdoctor.com/its-the-insulin-stupid
35. http://www.who.int/nutrition/publications/public_health_nut3.pdf
36. http://wholehealthsource.blogspot.gr/2011/01/does-dietary-saturated-fat-increase.html
37. http://diaryofalegaldrugdealer.com/the-great-cholesterol-myth/
38. http://www.cambridgemedscience.org/reports/CholMythCamb.pdf
39. http://en.wikipedia.org/wiki/Seven_Countries_Study#Criticism
40. http://www.medicalnewstoday.com/articles/248333.php
41. http://www.medicalnewstoday.com/articles/248333.php
42. http://www.slate.com/articles/health_and_science/human_evolution/2012/10/neanderthal_and_denisovan_genetics_human_ancestors_interbred_with_extinct.single.html
43. http://hanlonblog.dailymail.co.uk/2010/06/prehistoric-liaisons.html
44. http://news.sciencemag.org/sciencenow/2012/06/bonobo-genome-sequenced.html
45. http://news.sciencemag.org/sciencenow/2012/08/genome-brings-ancient-girl-to-li.html?ref=hp
46. http://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2012/08/18/fructose-and-the-fat-switch.aspx
47. http://blogs.scientificamerican.com/observations/2013/01/01/how-corn-syrup-might-be-making-us-hungry-and-fat/
48. http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=forget-the-fructose
49. http://www.science20.com/michael_goran/issue_fructose_period-90840
50. http://www.healthinsite.gov.au/topics/Types_of_Diabetes
51. http://www.sciencedaily.com/releases/2008/12/081209221742.htm
52. http://en.wikipedia.org/wiki/Fructolysis
53. http://en.wikipedia.org/wiki/Fructose#Fructose_metabolism
54. http://www.livestrong.com/article/310000-fructose-liver-metabolism/
55. http://www.livestrong.com/article/282735-the-metabolism-of-fructose/
56. http://en.wikipedia.org/wiki/Control_of_fire_by_early_humans#Changes_to_behavior
57. http://www.slate.com/articles/health_and_science/human_evolution/2012/10/who_invented_fire_when_did_people_start_cooking_.html

• About
• Latest Posts

Ακολουθήστε!

Stratos Laspas

O Στράτος Λάσπας είναι Certified Eating Psychology & Mind-Body Nutrtition Coach.
Η προσωπική συμβουλευτική υποστήριξη στην ψυχολογία της διατροφής (Eating Psychology Coaching) είναι μια συναρπαστική και καινοτόμος προσέγγιση που αντιμετωπίζει με αποτελεσματικότητα θέματα βάρους, αδηφαγίας (binge eating), υπερφαγίας (overeating), συναισθηματικής υπερφαγίας (emotional eating), προκλήσεις σε σχέση με την προσωπική εικόνα που έχουμε για το σώμα μας (body image), τις αιώνιες, ατελείωτες και επαναλαμβανόμενες δίαιτες (yo-yo dieting), καθώς και ποικιλία ζητημάτων υγείας και σωματικών συμπτωμάτων που σχετίζονται με τη διατροφή, όπως η λειτουργία της πέψης, η αίσθηση κόπωσης, η πεσμένη ή ευμετάβλητη διάθεση, η λειτουργία του ανοσοποιητικού και άλλα.

Ακολουθήστε!

Latest posts by Stratos Laspas (see all)

• Επανεκκίνηση - 25/12/2024
• Τεστ δυσανεξίας – η δικαίωση! - 10/09/2016
• Το σκοτάδι και η κρίση - 17/12/2015